ไขข้อสงสัย ทำไมต้องใส่รีเทนเนอร์หลังการจัดฟัน

เมื่อถอดเครื่องมือจัดฟันหลังจากการจัดฟันเสร็จ ทันตแพทย์จัดฟันจะแนะนำให้ใส่รีเทนเนอร์ (Retainer) ต่อไปอีก 1-2 ปี หรือมากกว่านั้น ซึ่งหลายคนเข้าใจผิดคิดว่ารีเทนเนอร์คือการจัดฟัน แต่จริงๆ แล้วรีเทนเนอร์เป็นเครื่องมือที่นำมาใช้เพื่อคงสภาพฟันไม่ให้เคลื่อนที่ไปจากตำแหน่งที่เป็นอยู่ แต่หลายๆ ครั้งที่ผู้จัดฟันมักสงสัยว่าก็ทำการจัดฟันมาหลายปีแล้ว ไม่มีปัญหาการสบฟัน ฟันเรียงตัวสวยงามแล้ว ทำไมยังต้องใส่อีก? จะต้องใส่รีเทนเนอร์ไปอีกนานเท่าไหร่? ถึงจะไม่ต้องใส่รีเทนเนอร์อีก เพื่อไขข้อสงสัยต่างๆ เหล่านี้ ไปหาคำตอบกัน

รีเทนเนอร์หลังการจัดฟันสำคัญอย่างไร

รีเทนเนอร์ (Retainer) หรือ เครื่องมือคงสภาพฟัน คือ อุปกรณ์ที่จะช่วยคงสภาพฟันที่จัดเสร็จแล้วไม่ให้กลับไปห่าง หรือซ้อนกันเหมือนเดิมอีกครั้ง ให้ฟันที่จัดใหม่ยังคงเรียงตัวสวยตามระเบียบ ป้องกันฟันล้ม หรือฟันเคลื่อนตัวคืนกลับหลังการจัดฟันเสร็จแล้ว ซึ่งทันตแพทย์จัดฟันจะให้ใส่รีเทนเนอร์ต่อเนื่องจากหลังจัดฟันเสร็จไปอีกระยะหนึ่ง

จะต้องใส่รีเทนเนอร์ไปอีกนานเท่าไหร่

เมื่อจัดฟันเสร็จฟันเคลื่อนไปอยู่ในตำแหน่งใหม่ที่เหมาะสมแล้ว กระดูกและเหงือกจะปรับโครงสร้างใหม่เพื่อให้รองรับกับตำแหน่งฟันใหม่ ซึ่งการปรับโครงสร้างนั้นจะต้องใช้ระยะเวลาหนึ่งกว่าที่ฟันจะปรับตัวให้อยู่ในตำแหน่งใหม่ โดยในเดือนแรกหลังจากถอดเครื่องมือจัดฟันออกเป็นช่วงที่มีความเสี่ยงสูงที่ฟันจะเคลื่อนที่ได้ ฉะนั้นทันตแพทย์จัดฟันจะแนะนำให้ใส่รีเทนเนอร์ต่อเนื่องหลังจากจัดฟันเสร็จทันที และต้องใส่ตลอดทั้งวันในช่วงระยะเวลา 1 ปีแรกนับจากวันที่ถอดเครื่องมือจัดฟันออก หลังจาก 1 ปี จึงจะใส่เฉพาะตอนนอนต่ออย่างน้อยเป็นระยะเวลาอีก 1 ปี หรือใส่ตลอดไป เพื่อช่วยประคองฟันไม่ให้เคลื่อนจากตำแหน่งที่ถูกต้องหลังจากได้มีการจัดฟันไว้ให้เข้าที่ดีแล้ว ซึ่งระยะเวลาที่ฟันจะคงที่นั้นจะอยู่ประมาณ 1 ปี ทั้งนี้ระยะเวลาการใส่รีเทนเนอร์นั้นจะขึ้นอยู่กับทันตแพทย์จัดฟันแนะนำ

รีเทนเนอร์มีกี่แบบควรเลือกแบบไหนดี

รีเทนเนอร์มีด้วยกันอยู่ 4 แบบ ซึ่งจะมีความเหมาะสม ข้อดีข้อเสียแตกต่างกันออกไป ได้แก่

รีเทนเนอร์แบบลวด มีลักษณะโครงเป็นอะคริลิกสีบริเวณเพดานปาก ทำออกมาให้มีขนาดพอดีกับเพดานปาก ด้านหน้าเป็นลวดโลหะสำหรับครอบซี่ฟันเพื่อป้องกันฟันเคลื่อนตัว ควรใส่ไว้ตลอด ถอดออกเฉพาะแปรงฟันและตอนรับประทานอาหาร รีเทนเนอร์แบบลวดนั้นจะมีอายุการใช้งานประมาณ 2-3 ปี ทำความสะอาดง่าย ทันตแพทย์สามารถปรับแก้รีเทนเนอร์แบบลวดได้ง่าย และสามารถเลือกสีสันของฐานอะคริลิกได้ แต่มีข้อเสียตรงที่เวลาใส่จะเห็นเป็นเส้นลวดบนฟัน ทำให้บางรายยิ้มแล้วรู้สึกไม่มั่นใจ ด้วยตัวรีเทนเนอร์ทำจากจากวัสดุที่เป็นโลหะอาจเกิดการระคายเคืองที่ช่องปาก และกระพุ้งแก้มได้ ทำให้รู้สึกไม่สบายปากและพูดไม่ชัด
รีเทนเนอร์แบบใส มีลักษณะเป็นแผ่นพลาสติกใส ครอบฟันโดยรอบทั้งด้านนอกและด้านใน มีความหนาประมาณ 0.75-1.5 มิลลิเมตร สามารถล็อคฟันไว้ทุกตำแหน่งให้คงสภาพดีกว่าแบบลวด ใส่แล้วไม่รบกวนการออกเสียง เพราะไม่มีฐานอะคริลิกเหมือนรีเทนเนอร์แบบลวด แต่มีข้อเสียตรงที่มีโอกาสชำรุดเสียหายได้ง่ายกว่าแบบลวด ไม่เหมาะกับคนที่นอนกัดฟัน อายุการใช้งานประมาณ 6 เดือน ถึง 1 ปีเท่านั้น
รีเทนเนอร์แบบติดแน่น มีลักษณะเป็นลวดแต่ติดอยู่ด้านในของฟัน ทำให้มองจากด้านนอกไม่เห็น เหมาะสำหรับผู้ที่ชอบหลงลืม ผู้ที่ไม่ชอบการใส่รีเทนเนอร์แบบถอดได้ หรือมีความกังวลเรื่องวินัยการใส่รีเทนเนอร์ เพราะรีเทนเนอร์แบบนี้จะถอดออกไม่ได้ ต้องให้ทันตแพทย์เป็นผู้ถอดเท่านั้น มีอายุการใช้งานที่นาน แต่จะมีปัญหาในเรื่องการทำความสะอาดได้ยากกว่า
รีเทนเนอร์ Vivera เป็นรีเทนเนอร์แบบใสที่ใช้เทคโนโลยีเดียวกันกับการจัดฟันใส Invisalign ทำจากวัสดุชนิดพิเศษ ซึ่งมีความแข็งแรง ทนทาน และยืดหยุ่น กว่าเครื่องมือคงสภาพฟันแบบใสอื่นถึง 30% ทำให้ลดความเสี่ยงในการเกิดรอยร้าว หรือการฉีกขาดของเครื่องมือ รีเทนเนอร์ Vivera จะผลิตขึ้นมาพอดีกับรูปร่างฟันของแต่ละบุคคลด้วยเทคโนโลยีการสแกน 3D และสวมใส่สบาย ซึ่งการทำรีเทนเนอร์ Vivera 1 ครั้ง จะได้รับอุปกรณ์จำนวน 3 คู่ 6 ชิ้น คือ ฟันบนและฟันล่าง และมีอายุการใช้งานนาน 3 – 5 ปี โดยหากจำเป็นต้องใส่ทั้งกลางวันและกลางคืน ควรเปลี่ยนคู่ใหม่ทุกๆ 3 เดือน โดยการใช้งานรีเทนเนอร์ Vivera คือ ถอดรีเทนเนอร์ออกทุกครั้งเมื่อรับประทานอาหารเพื่อป้องกันการแตกหักเสียหาย และควรทำความสะอาดทุกครั้งที่ถอด อีกทั้งควรทำความสะอาดทุกครั้งที่ถอดรีเทนเนอร์ออกจากปากในขณะที่ยังเปียกอยู่ คราบต่างๆ จะหลุดออกได้ง่าย

คำแนะนำในการใส่รีเทนเนอร์

ควรใส่รีเทนเนอร์ในช่วงระยะเวลา 1 ปีแรก นับจากวันที่ถอดเครื่องมือจัดฟันออก หลังจาก 1 ปี จึงจะใส่เฉพาะตอนนอนต่ออย่างน้อยเป็นระยะเวลาอีก 1 ปี หรือใส่ตามคำแนะนำของทันตแพทย์จัดฟันอย่างเคร่งครัด
ก่อนรับประทานอาหารให้ถอดรีเทนเนอร์ออกก่อนทุกครั้ง ไม่ควรใส่ตอนรับประทานอาหาร เพราะจะทำให้รีเทนเนอร์แตกหัก เสียหาย หรือผิดรูปได้ รวมทั้งยังกักเศษอาหาร ทำให้สกปรกหมักหมม

การดูแลรักษารีเทนเนอร์

ควรล้างทำความสะอาดรีเทนเนอร์อย่างสม่ำเสมอ เช็ดให้แห้ง และเก็บในกล่องเก็บรีเทนเนอร์หากไม่ได้ใช้งาน และไม่ควรล้างหรือแช่น้ำร้อน น้ำเย็น หรือ ในสารเคมี นอกจากนี้ไม่ควรห่อด้วยกระดาษทิชชู เพราะอาจสูญหายหรือทำให้รูปร่างรีเทนเนอร์เปลี่ยนแปลงได้
หากรีเทนเนอร์ได้รับความเสียหาย ควรรีบติดต่อทันตแพทย์จัดฟัน เพื่อทำรีเทนเนอร์อันใหม่ เพราะหากปล่อยทิ้งไว้นานเกินไปจะมีผลทำให้ฟันกลับไปสู่สภาพเดิมได้
สิ่งสำคัญที่ควรระวังในการใส่รีเทนเนอร์ คือ ไม่ควรดูดหรือใช้ลิ้นดุนรีเทนเนอร์พลิกเล่นไปมาในปาก เพราะจะทำให้ฟันเคลื่อนที่กลับไปไม่สวยได้ การใส่รีเทนเนอร์เป็นขั้นตอนสำคัญมากในการจัดฟัน เนื่องจากต้องอาศัยความร่วมมือจากคนไข้ในการใส่ ดังนั้นการจัดฟันให้ได้ผลสำเร็จสมบูรณ์ต้องอาศัยความร่วมมือจากคนไข้ประกอบด้วย

การใส่รีเทนเนอร์หลังจากการจัดฟันถือว่าเป็นเรื่องสำคัญ หากไม่ยอมปฏิบัติตามอย่างเคร่งครัดก็มีโอกาสที่ฟันจะเคลื่อนไปจากเดิมอาจเป็นปัญหาฟันห่าง ฟันซ้อนเก ฟันล้ม จนต้องกลับมาจัดฟันใหม่อีกครั้งได้